ราชวงศ์ปราสาททอง แห่งกรุงศรีอยุธยา

ราชวงศ์ปราสาททอง เป็นราชวงศ์ที่ 4 ที่ขึ้นครองกรุงศรีอยุธยา สมเด็จเจ้าฟ้าปราสาททองทรงสถาปนาราชวงศ์ขึ้นโดยการยึดอำนาจจากสมเด็จพระอาทิตยวงศ์ กษัตริย์ราชวงศ์สุโขทัยพระองค์สุดท้าย ราชวงศ์ปราสาททองปกครองกรุงศรีอยุธยานาน 58 ปี (พ.ศ. 2171- พ.ศ. 2231) มีพระมหากษัตริย์ครองราชย์ 4 พระองค์ได้แก่

    • สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ผู้สถาปนาราชวงศ์ เสด็จขึ้นครองราชย์เมื่อพระชนมายุ 30 พรรษา ครองราชย์เป็นเวลา 27 ปี (พ.ศ. 2172 - 2199)
    • สมเด็จเจ้าฟ้าไชย (พ.ศ. 2199 - พ.ศ. 2199) พระโอรสของสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ครองราชย์ได้เพียง 2 วัน (7 - 8 สิงหาคม) ก็ถูกพระนารายณ์ (พระอนุชา) ร่วมกับพระศรีสุธรรรมราชา ทำการยึดอำนาจและประหารชีวิต
    • สมเด็จพระศรีสุธรรมราชา (พ.ศ. 2199 - พ.ศ. 2199) พระอนุชาของสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง และเป็นพระเจ้าอาของเจ้าฟ้าไชย อยู่ในราชสมบัติได้เพียง 2 เดือน 18 วัน พระนารายณ์ก็ชิงราชสมบัติและสำเร็จโทษพระศรีสุธรรมราชา
    • สมเด็จพระนารายณ์มหาราช (พ.ศ. 2199 - พ.ศ. 2231) พระโอรสของพระเจ้าปราสาททอง เมื่อพระราชบิดาสวรรคต พระนารายณ์ทรงร่วมกับ พระเจ้าอ (พระศรีสุธรรมราชา) ชิงราชสมบัติจากพระเชษฐา(เจ้าฟ้าไชย) และต่อมาทรงยึดอำนาจจาก พระศรีสุธรรมราชา แล้วจึงสถาปนาพระองค์ "ปราบดาภิเษก"เป็นพระมหากษัตริย์

        ในรัชสมัยของสมเด็จพระนารายณ์ฯ ถือได้ว่ากรุงศรีอยุธยารุ่งเรืองถึงขีดสุด ทรงติดต่อสัมพันธ์กับชาวต่างประเทศมากมาย แต่ผลของการดำเนินนโยบายที่ล่อแหลมของพระองค์และการที่ทรงสนพระทัยในคริสต์ศาสนา ทำให้บรรดาขุนนางไทยและพระสงฆ์เกิดความรู้สึกต่อต้านชาวต่างชาติ เมื่อพระองค์ประชวร ได้ทรงแต่งตั้งให้พระเพทราชารักษาราชการ โดยยังไม่ได้มอบราชสมบัติให้ผู้ใด ไม่ว่าจะเป็นพระอนุชา โอรสบุญธรรมหรือพระธิดาของพระองค์ พระเพทราชาจึงยึดอำนาจ พระปีย์(โอรสบุญธรรม)ถูกลอบสังหาร

        สมเด็จพระนารายณ์ฯ สวรรคตเมื่อวันที่ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2231 พระเพทราชาก็ขึ้นครองราชสมบัติและสถาปนาราชวงศ์บ้านพลูหลวงสืบต่อมา พระอนุชาของพระนารายณ์คือ เจ้าฟ้าอภัยทศและเจ้าฟ้าน้อยถูกสำเร็จโทษจึงเป็นอันสิ้นสุดของราชวงศ์ปราสาททองนับแต่นั้น

อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา มีพระมหากษัตริย์ 33 พระองค์ จาก 5 ราชวงศ์ คือ

    • ราชวงศ์อู่ทอง มีกษัตริย์ 3 พระองค์
    • ราชวงศ์สุพรรณภูมิ มีกษัตริย์ 13 พระองค์
    • ราชวงศ์สุโขทัย มีกษัตริย์ 7 พระองค์
    • ราชวงศ์ปราสาททอง มีกษัตริย์ 4 พระองค์
    • ราชวงศ์บ้านพลูหลวง มีกษัตริย์ 6 พระองค์