“ตรีศูล”ทองคำลงยา ของขวัญที่รัชกาลที่ 5 ถวายแด่พระจักรพรรดิแห่งออสเตรีย
15 / 07 / 2562 11:50
ไม่นานมานี้สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินไปยังพิพิธภัณฑ์ Weltmuseum Wien กรุงเวียนนา ประเทศออสเตรีย เพื่อทอดพระเนต “ตรีศูล” ทองคำลงยาสี ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ส่งไปเป็นของทูลพระขวัญตอบแทนที่พระจักรพรรดิฟรันซ์ โจเซฟ แห่งออสเตรีย ส่งของทูลพระขวัญมาถวาย นับเป็นครั้งแรกที่คนไทยส่วนใหญ่ได้เห็นตรีศูลทองคำลงยาพร้อมพระแสงกระบี่ ของขวัญล้ำค่าที่แสดงถึงสัมพันธไมตรีอันดีระหว่างราชวงศ์ไทยและยุโรป
“ตรีศูล”ที่รัชกาลที่ 5 ส่งมาเป็นของทูลพระขวัญนี้มีลักษณะเป็นหลาวสามง่าม เรียกสั้นๆว่า“ตรี” ด้ามเป็นทองคำลงยาตรงง่ามเป็นตราแผ่นดินในสมัยรัชกาลที่ 5 มีมกรคายง่ามออกซ้าย ขวา ใบมีดเป็นงานคร่ำทอง (มกร หรือ เบญจลักษณ์ เป็นสัตว์ตามความเชื่อของพม่า ล้านนา สยาม และเขมร เรียกอีกอย่างว่า ตัวสำรอก เนื่องจากในงานศิลปะ มกรมักจะคายหรือสำรอกเอาวัตถุใด ๆ ออกมาทุกครั้ง เช่น มกรคายนาค (พญานาค)เป็นต้น) "ตรีศูล" นี้จึงเป็นสำหรับสมบัติล้ำค่าที่บอกเล่าเรื่องราวความสัมพันธ์อันดีของประเทศไทย กับนานาประเทศที่เข้ามาติดต่อค้าขายสานความสัมพันธ์ ตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา และด้วยสายพระเนตรอันกว้างไกลของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ทรงมีสัมพันธไมตรีต่อชาวต่างชาติทำให้ประเทศไทยเราเป็นมิตรกับประเทศต่างๆมากมายมาจนถึงปัจจุบัน
ทั้งนี้ความสัมพันธ์ระหว่างราชวงศ์สยามและออสเตรียเริ่มต้นมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1865 ในสมัยรัชกาลที่ 4 และกษัตริย์ ฟรานซ์ โจเซฟ ที่ 1 แต่ความสัมพันธ์ทางการทูตอย่างเป็นทางการเริ่มขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อมีการแต่งตั้งตัวแทนทางการทูตสยามประจำออสเตรียคนแรกเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1883 ต่อมาในวันที่ 17-26 มิ.ย. ค.ศ.1897 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จประพาสยุโรป และเยือนออสเตรียอย่างเป็นทางการตามคำเชิญของกษัตริย์ ฟรานซ์ โจเซฟ ที่ 1
จักรพรรดิฟรันทซ์ โยเซ็ฟที่ 1 แห่งออสเตรีย ทรงเป็นจักรพรรดิแห่งออสเตรีย และ กษัตริย์แห่งฮังการี และทรงเป็นจักรพรรดิและพระราชาธิบดีพระองค์แรกในจักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการีตั้งแต่ปี ค.ศ.1967 พระองค์ทรงเป็นองค์พระประมุขที่ครองราชย์ยาวนานที่สุดเป็นอันดับที่สามในยุโรป รองจากเจ้าชายโจฮันน์ที่ 2 แห่งลิกเตนสไตน์และพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งฝรั่งเศส ซึ่งทั้งสองพระองค์นี้ทรงครองราชย์เป็นเวลา 70 กว่าปีเท่ากัน
อนึ่ง ตรีศูล เป็นตราสัญลักษณ์ของ “ราชวงศ์จักรี” ซึ่งรัชกาลที่ ๑ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นคู่กับดวงจักร ทำด้วยเหล็กผสม จักรมีเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑๗.๕ เซนติเมตร คร่ำทองเป็นลายจักร ที่คมของจักรเลี่ยมทองคำโดยรอบและถอดขอบที่เลี่ยมออกได้ ตรีศูลวัดจากปลายด้ามถึงยอดพระแสงองค์กลาง ๕๑ เซนติเมตร ด้ามหุ้มทองคำ สลักลายตลอด ปลายด้ามฝังทับทิม ที่คอพระแสงองค์กลางหล่อรูปพระนารายณ์ทรงครุฑคร่ำลายทองติดตรึงกับพระแสงองค์กลางทั้งสองด้าน เสร็จแล้วได้โปรดเกล้าฯ ให้นำเข้ามณฑลพิธีในการประกอบพระราชพิธีปราบดาภิเษกขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ของพระองค์
ตรีศูล (Trishula) ในภาษาสันสกฤตมีความหมายว่าหอกสามเล่ม จัดเป็นอาวุธที่อยู่ในประเภทหอกสามง่าม เป็นอาวุธที่มนุษย์ประดิษฐ์ขึ้นมาตั้งแต่สมัยโบราณ ในยุคแรก ๆ ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการจับปลา ต่อมาถูกพัฒนาเป็นอาวุธที่ใช้ในการทำศึกสงคราม ตามคติความเชื่อในศาสนาฮินดู ตรีศูลเป็นศาสตราวุธประจำกายของพระศิวะ มหาเทพผู้ยิ่งใหญ่ของฮินดู อีกทั้งตรี อีกด้วย