เครื่องทองรัตนโกสินทร์ ตอนที่ 2

13 / 09 / 2562 14:42

พระมหากษัตริย์ไทยหลายพระองค์ได้สร้างเครื่องราชูปโภคต่าง ๆ สำหรับเป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศ ที่จะใช้ในพระราชพิธีต่างๆซึ่งถือเป็นเครื่องทองสมัยต้นรัตนโกสินทร์ที่ประณีตงดงาม  อยู่คู่กับสถาบันพระมหากษัตริย์ และแสดงถึงความเป็นอารยะของราชอาณาจักรไทยมาจนถึงปัจจุบัน  ซึ่งมีเครื่องทองที่สำคัญๆจากที่กล่าวไปแล้วอีกหลายชิ้นได้แก่

หีบพระศรีพร้อมพานรองทองคำจำหลักลงยา
หีบพระศรีพร้อมพานรองทองคำจำหลักลงยา ฝาหีบมีตราพระจุลมงกุฎประดิษฐานบนพานแว่นฟ้า อันเป็นหลักฐานแสดงว่า เครื่องประกอบพระอิสริยยศที่มีลวดลายแบบเดียวกันในสำรับนี้ สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ( รัชกาลที่ 5 ) หีบพระศรีทองคำเน้นเส้นที่ขอบเป็นลายเกลียว ใบเทศ ภายในขอบเป็นลายเครือเถาใบเทศ ตรงกลางเป็นพระเกี้ยว ประดิษฐานบนพานแว่นฟ้า ด้านข้างพานเป็นฉัตรเบญจปฎลห้าชั้น ส่วนพานทองคำลงยาสลักลายกลีบบัว ลายภายในเป็นลายก้านต่อดอก

พานพระศรีทองคำจำหลักลงยา
เครื่องประกอบพระอิสริยยศ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (พระยศในขณะนั้น) เป็นเครื่องราชอิสริยยศที่สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ( รัชกาลที่ 5 ) ประกอบด้วยตลับสีผึ้ง ( ตลับภู่ ) พระกรรบิด ซองพลู ผอบทรงกลมยอดปริก 3 องค์ จอกหมากคู่ทรงกลม มีลักษณะพิเศษ คือ ลงยาสีชมพู แตกต่างจากสำรับอื่น ๆ โดยทั่วไปจะลงยาสีแดง และเขียวเป็นสำคัญ

พระตะพาบทองคำ พร้อมพานรอง
พระตะพาบ หรือหม้อน้ำเย็น พร้อมพานรองบัวแฉก ทองคำจำหลักลงยา องค์พระตะพาบและฝาเป็นลายพูลูกฟูก ที่พระหัตถ์จับรูปดอกบัวตูม ฝีมือช่างในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ( รัชกาลที่ 1 ) ใช้ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก

ซองพลูทองคำจำหลักลงยา
เป็นฝีมือช่างทองหลวงแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อยู่ในสำรับพานพระศรี ใช้เป็นเครื่องประกอบพระอิสริยยศสมเด็จฯเจ้าฟ้า ในพระราชพิธีโสกันต์ มีลักษณะปากซองขอบหยัก การลงยาสีที่พื้นแดง ดอกลายเป็นลายเครือดอกสี่กลีบ
กากระบอกทองคำ พร้อมถาดรอง
ตัวกาทรงกระบอกมีลวดลายดอกพุดตานใบเทศ ถาดรองสลักลวดลายช่องกระจก หรือลูกฟัก สลับกับลวดลายตามแบบฉบับของจีน ฝีมือช่างในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ( รัชกาลที่ 5 ) อยู่ในชุดเครื่องประกอบพระอิสริยยศพระองค์เจ้าฝ่ายหน้า ในพระราชพิธีโสกันต์

ป้านพระสุธารสทองคำ
จำหลัก ลายดอกไม้มงคลแบบจีน ตัวป้านทำหูหรือที่จับไว้ด้านบน อย่างที่เรียกว่า ป้านสาย ที่มือจับทำด้วยหยก ใช้เป็นเครื่องประกอบพระอิสริยยศของ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี(พระยศนขณะนั้น) เมื่อวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2520

ขันน้ำพานรองทองคำลงยา
เป็นขันสำหรับใส่น้ำเสวยแบบมีฝาครอบ พานรองเป็นพานกลีบบัว ขอบปากและขอบเชิงลวดบัวหน้ากระดานฝังทับทิม ส่วนบนสุดของฝาครอบทำเป็นรูปผลทับทิม ผลไม้มงคลฝีมือช่างในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ( รัชกาลที่ 5 ) ต่อมาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทาน ใช้เป็นเครื่องประกอบพระอิสริยยศ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

นอกจากนี้ก็ยังมีเครื่องราชูปโภคอีก 4 สิ่ง ได้แก่ พานพระขันหมาก พระมณฑปรัตนกรัณฑ์ พระสุพรรณศรี (บัวแฉก)และพระสุพรรณราช ซึ่งทั้ง 4 อย่างนี้ทำด้วยทองลงยา มี 2 สำรับ สำรับใหญ่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 1 อีกสำรับคือสำรับเล็ก สร้างในสมัยรัชกาลที่ 4